ZAFER ÇEŞMESİ DEYİP GEÇMEYİN

Lüleburgazlılar’a “Zafer Çeşmesi deyip geçmeyin”  önemini iyi kavrayın diyen  Mustafa Gültekin; “Lüleburgaz Ziraat Bankası yanında bulunan Zafer Çeşmesi Balkan Savaşları ve Çanakkale Savaşları’ndan sonra yapılmıştır. Çanakkale Savaşları için Çanakkale dışında ilk yapılmıştır anıttır. .. “ dedi.

Mustafa Gültekin’in gazetemize özel hazırladığı Zafer Çeşmesi yazısı  sizlerle..

"Balkan Savaşı Ve Çanakkale Muharebeleri Zaferini Anlatan Bir Abide"

LÜLEBURGAZ ZAFER ÇEŞMESİ

Birinci Dünya Savaşı devam ederken dönemin Edirne Valisi Hacı Adil bey Lüleburgaz'a ilginç bir çeşme yaptırma talimatı verdi. Bu çeşmenin özelliğinden önce Hacı Adil beyi(Arda) kısaca tanıtmak gerektiğini düşünüyorum.

Edirne Valisi Hacı Adil Bey (ARDA)

II. Meşrutiyet devri siyaset adamı ve Dahiliye nazırlarından (Lofça 1869-lstanbul 1935). Hukuk mektebini bitirdi (1903). Meşrutiyetin ilânından sonra (1908), Selanik Rüsumat nazırı oldu. 1909′da Edirne valisi tayin edildi. 1910′da İttihat ve Terakki genel merkez mesul delegeliğine ve genel sekreterliğine seçilerek memuriyetten ayrıldı. Selanik Hukuk mektebinde usul-i fıkıh ve nikâh öğretmenliği yaptı. 1911′de Dahiliye nazırlığına getirildi. 1912′de Gümülcine mebusu ye ikinci defa Dahiliye nazırı oldu. Edirne’nin geri alınmasından sonra, Bursa mebusu oluncaya kadar. Edirne valisi olarak görevde bulundu. Meclis-i Mebus an’in 3. döneminde Bursa mebusu seçildi. 21 Aralık 1918′e (Meclis-i Mebusan’ın kapatılması) kadar Meclis başkanlığında kaldı. Mütareke’de İstanbul darülfünununda medenî hukuk müderrisliğinde bulundu. İtilâf kuvvetleri tarafından tevkif edilerek Malta’ya sürüldü. Malta’dan döndükten sonra, bir süre Almanya’da kaldı. 1922′de Adana ve Bursa valiliği yaptı. 1923′te Reji umum müdürüyken emekli oldu. İnhisarlar idare meclisi üyesi olarak 1926′ya kadar bu görevde kaldı. Lozan antlaşmasına göre, İstanbul’da kurulan Türk-Fransız karma hakem mahkemesinde Türk hakemi ve istanbul darülfünunu Hukuk fakültesinde müderris oldu. Darülfünun üniversite haline getirilinceye kadar bu görevde kaldı. Basılmış eseri vardır, Borçlar Kanunu Şerhi (2 cilt, 1929).

(1)

1912 de İçişleri Bakanlığı, Milletvekili, Meclis başkanı, Malta sürgünü , Adana Bursa ve Edirne Valilikleri,  İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi müdürlüğü gibi birçok yerde görev almış müthiş bir devlet adamı ve Atatürk'ün arkadaşı olan Hacı Adil bey bunların yanında savaşlar nedeniyle harap olmuş şehirlerde köprüler, yollar, okullar, karayolları, köylerin onarılması gibi birçok eserde de yine onun imzası vardır aynı Lüleburgaz'da Zafer Çeşmesinde olduğu gibi.

Zafer çeşmesi Birinci Dünya savaşının en yoğun olduğu 1917 yılında yapılmasına rağmen Balkan Savaşlarında Lüleburgaz'ın çektiği acıları da hatırlanması açısından  hem de Çanakkale Muharebelerinin zaferinde büyük rol oynayan, Çanakkale Muharebelerinin bitiminden sonra da merkezi Lüleburgaz'a alınan 5. Ordunun burada olmasından dolayı,  hem Balkan Savaşının hemde Çanakkale Zaferini bize anlatan bir çeşme/anıttır. (fotoğraf 1 / 1917 yılı Mustafa Gültekin koleksiyonu)

İlk yapıldığında çeşmenin dört yandan akan çeşmesi ve kurnaları ile dört yanında mermer yalakları mevcuttur. Bu yalaklar 1944 yılında kaybolmuştur. (2)

Çeşmenin dört köşesinde birer kitabesi mevcuttur. Kitabelerde yazan anlamları ise şu şekildedir;

Batı: 1333 zafer çeşmesi 1333 senesi miladi 1917 yıldır ve yapım tarihidir. Çeşmenin ismi kitabeye yazılmıştır

 Doğu: 7 temmuz 1329 tarihini unutmayınız

Bu kitabedeki tarih ise 20 Temmuz 1913 günü Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu tarafından Lüleburgazın Bulgar işgalinden kurtuluş günüdür

Kuzey: 10 temmuz 1331 su hayattır

Kuzey kısmında kalan bu kitabedeki tarih ise Çanakkale muharebeleri zaferinin tarihidir.

Güney: atalarının oğullarını armağanıdır

Cümlesi kitabede yer almaktadır.

(3)

Zafer çeşmesi 1920 yılında Yunan birliklerinin Lüleburgaz'ı ele geçirmesinden sonra Yunan askerleri tarafından tahribata uğramış, üzerindeki Osmanlı arması ve bayrağımızı simgeleyen ayyıldız Yunan süngüleri ile kazınmıştır (fotoğraf 2)

1990 yılına gelindiğinde ise Zafer çeşmesi bir kamyonun çarpması sonucu yıkılmış ve o sene içinde tekrar yapılmıştır. (Fotograf 3 - 4)

Osmanlı coğrafyasında 2 savaşı birden hatırlatan nâdir bir çeşme/anıt olan bu Zafer çeşmesi umarım yakın bir zamanda gereken değer verilerek tekrar onarımdan,  tadilattan geçer.

Kaynaklar:

1-)Araştırmacı  Cengiz Bulut -Edirne

2-) "Kasabadan Kente Bir Cumhuriyet Yürüyüşü Lüleburgaz" / Ali Arslan

3-) Çeviri: Zeki Özkan / Hayrabolu

4-)Fotoğraf 3 - 4 / Salih Yılmaz

ARAŞTIRMACI-YAZAR VE KOLLEKSİYONER-MUSTAFA GÜLTEKİN