ABD’ NİN YOL HARİTASINDA TÜRKİYE NEREDE?
Yazar - Servet Şenyiğit
ABD Başkanı Donald Trump seçimi kazandı ve 20 Ocak 2025’ de resmen Başkanlık koltuğuna oturacak. Yeni görevine başlarken Trump’ ı bekleyen sorunlar da hayli kabarık. Öncelikle “24 saatte bitireceğim” dediği Ukrayna’ da ki savaş, İsrail’ in bölgede tırmandırdığı çatışmalar, İran ile savaş olasılığı ve Suriye’ de devam eden Amerikan askeri varlığı konusunda Trump’ ın nasıl bir uygulamaya girişeceği yoğun bir şekilde tartışılıyor.
İsrail ile Suriye arasındaki olası gelişmeler de Trump’ ı zorlayacak gibi görünüyor. Trump’ ın İsrail Başbakanı Netanhayu ile kişisel dostluğuna ve 2017-2021 Başkanlık dönemindeki Kudüs’ ü başkent olarak kabul etmesi, Golan işgalini tanıması gibi bazı kararlarına dayanarak Trump’ ın, “İsrail yanlısı” ve seçilmesinin İsrail’ in lehine olduğunu ileri süren değerlendirmeler var.
Ancak İsrail’ de ki araştırmalar aynı değerlendirmelere katılmıyorlar. İsrail devletinin etkili araştırma kuruluşlarından Tel Aviv Üniversitesi Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü’ nün ( The Institute for National Security Studies – INSS ) yayınladığı bir analizde, Trump yönetiminin, İsrail’ in İran’ a yönelik savaşına destek vermeyeceği değerlendiriliyor ( INSS 6 Kasım 2024 ). Hatta Trump yönetiminin, İsrail açısından kabus senaryolarından biri olarak görülen İran ile yeniden müzakere masasına oturması olasılığının güçlü olduğu belirtiliyor. INSS uzmanları, önemli bir noktaya dikkat çekiyorlar: ABD ile İsrail arasındaki savunma yardımı mutabakat muhtırası Trump döneminde görüşülecek. Trump, dış yardımlara karşı çıkıyor ve hibe yerine kredilere dönülmesini savunuyor. Savaşı yayma stratejisi nedeniyle daha fazla Amerikan askeri yardımına bağımlı hale gelen İsrail’ e Amerikan desteği konusunda ciddi zorluklar yaşanabilir. Ayrıca, Trump’ ın görevi devralmasıyla Başkan Yardımcısı koltuğuna oturacak olan JD Vance ‘ ın seçim kampanyası sırasında katıldığı bir televizyon programındaki “ABD ve İsrail çıkarları her zaman örtüşmeyecek, İran’ la savaş istemiyoruz” açıklamasını da hatırlatıyor.
Seçimden güçlü çıkan Trump Suriye’ den askerlerini çekebilir mi? Bu konuda, Türkiye’ nin atacağı adımların büyük ölçüde belirleyici olacağını düşünüyorum. Türkiye’ nin Trump yönetiminin bu yönde karar vermesinde etkili olacak siyaset geliştirmesi gerekmektedir. İlk adım iki ülkenin el sıkışmasını önleyen farklı konumlanışlar nedeniyle kilitlenmiş olan Suriye ile barışma gündemini öne almak olmalıdır. Ankara’ nın Şam yönetimine “anayasa, seçimler vb.” şartlar dayatmasında vazgeçmesi, Türkiye-Suriye barışını baltalayan iki ülkenin içindeki ve dışındaki güçleri de etkisizleştirir. Amerikan askerlerinin Suriye’ den çekilmesi konusunda, ABD’ de devlet içindeki farklı kesimler arasında da genel bir eğilimin oluştuğu şartlarda, Türkiye-Suriye işbirliği Trump’ ın bu yönde bir adım atmasına uygun zemini yaratabilir.