ŞEKER PANCARI TARIMI ÜZERİNE NOTLAR-1 - Rahim Asar

16. yüzyılda Fransız bilim insanı Olivier de Serres, (kırmızı) pancardan şeker şurubu hazırlama sürecini keşfetti . Şöyle yazdı: "Pancar, kaynatıldığında, kırmızı renginden dolayı bakıldığında güzel görünen, şeker şurubuna benzer bir meyve suyu verir"  (1575).  Kristalize şeker kamışı zaten mevcut olduğundan ve daha iyi bir tada sahip olduğundan, bu süreç popüler olmadı.

Modern şeker pancarı, Prusya Kralı Büyük Frederick'in şeker çıkarma süreçlerini geliştirmek için deneylere destek sağladığı 18. yüzyılın ortalarındaki Silezya'ya kadar uzanır.  1747'de, Berlin Bilim Akademisi'nde fizik profesörü olan Andreas Sigismund Marggraf , pancardan şekeri izole etti ve bunları %1,3-1,6 konsantrasyonlarda buldu.  Ayrıca pancardan çıkarılabilen şekerin, kamıştan üretilenle aynı olduğunu gösterdi.  Şeker için bu bitkisel kaynakların en iyisinin beyaz pancar olduğunu buldu.  Marggraf'ın pancardan şekeri izole etmedeki başarısına rağmen, bu ticari şeker üretimine yol açmadı.

Marggraf'ın öğrencisi ve halefi Franz Karl Achard, 1786'da Berlin yakınlarındaki Kaulsdorf'ta şeker pancarı bitki ıslahına başladı .  Achard, şeker içeriği açısından 23 pancar çeşidini değerlendirerek bitki ıslahına başladı.  Sonunda, günümüz Almanya'sının Saksonya-Anhalt bölgesindeki Halberstadt'tan yerel bir çeşidi seçti . Moritz Baron von Koppy ve oğlu, buluştan beyaz, konik yumrular seçtiler.  Seçim , beyaz Silezya şeker pancarı anlamına gelen weiße schlesische Zuckerrübe olarak adlandırıldı.  Yaklaşık 1800'de, bu çeşit (kuru) ağırlıkça yaklaşık %5-6 sakaroz içeriyordu.  Tüm modern şeker pancarlarının atası olacaktı.  Bitki ıslah süreci o zamandan beri devam etti ve modern çeşitlerde yaklaşık %18'lik bir sakaroz içeriğine yol açtı.

Franz Karl Achard , 1801'de Silezya'daki Kunern'de (şimdiki Konary, Polonya) dünyanın ilk pancar şekeri fabrikasını açtı.  Pancardan şeker üretme fikri kısa sürede Fransa'ya geldi ve buradan Avrupa şeker pancarı endüstrisi hızla genişledi. 1840'a gelindiğinde, dünyadaki şekerin yaklaşık %5'i şeker pancarından elde ediliyordu ve 1880'de bu sayı on kattan fazla artarak %50'nin üzerine çıktı.  Kuzey Amerika'da ilk ticari üretim 1879'da Kaliforniya'daki Alvarado'daki bir çiftlikte başladı .  Şeker pancarı, Şili'ye 1850 civarında Alman yerleşimciler tarafından getirildi.

Şekerpancarının kullanım alanları ve önemi

1-Şeker, insanların temel gıdalarından birisi olup, en önemli iki kaynağı şekerkamışı ve şekerpancarıdır.

2-Dünyada üretilen toplam şekerin yaklaşık %25’i şekerpancarından, %75’i ise şekerkamışından elde edilmektedir.

3-Şekerpancarı kök-gövdesinde %12-20 oranında şeker bulunmaktadır.

4-Şekerpancarının işlenmesi sırasında ortaya çıkan melas, önemli bir alkol hammaddesi olup, ispirto sanayinin temelini oluşturmaktadır.

5-Melas ayrıca, küspe haline getirilerek hayvan yemi olarak da kullanılmaktadır.

6-Hasat sırasında ortaya çıkan baş ve yapraklar değerli bir hayvan yemidir. Yeşil yem olarak tüketildikleri gibi kurutularak veya silaj kurutularak veya silaj yapılarak.kurutularak veya silaj yapılarak da değerlendirilmektedir.

    7-Şekerpancarı bir çapa bitkisi olduğu için kendinden sonra ekilecek bitkiye temiz ve havalanmış bir toprak bırakmaktadır.

8-Şekerpancarı, yetiştirildiği toprağın fiziksel yapısını iyileştirmekte ve toprağın biyolojik aktivitelerini artırmaktadır.

9-Şekerpancarı işgücünün yoğun kullanıldığı bir üretim sistemine sahiptir.

10-Şekerpancarı, ülkemizde üretimi en iyi organize olmuş bitkidir.

Şeker Pancarının Ülke Ekonomisindeki Yeri :

1-Ülkemizde Şeker Pancarı tarımı, şeker pancarı üretimiyle geçimini temin eden yaklaşık 500 bin çiftçinin, diğer bir ifadeyle 3 milyon insanın yanı sıra; tarım, hayvancılık yani yem, ilaç, et, süt, nakliye ve hizmet sektörleriyle de iç içe geçmiş durumdadır. Konu, tarım, tarımsal sanayi, işlenmiş temel gıda ürünleri ve istihdam gibi değişik dal ve konularda bir bütünlük teşkil etmektedir.

2-Şeker pancarı üretimi; bitkisel ve hayvansal üretimin gelişmesine, azami derecede endüstriyel girdiler kullanılmasına, toprakların fiziki yapıları ve ekolojik dengenin iyileşmesine katkı sağlamakta, kendinden sonra ekilecek ürünlerin verimlerini azami ölçüde arttırmaktadır. Alternatif tarım ürünleri olan ayçiçeğine göre 5, Buğdaya göre 20 kat daha fazla istihdam oluşturmakta, buğday ve ayçiçeğine göre ise 2 kat daha makineli tarımın yapılmasına olanak sağlamaktadır.

   3-Şeker sanayiinin GSMH olarak Türkiye genelindeki payı % 0.2, imalat sanayii içindeki payı ise % 0.8 düzeyindedir. Şeker alternatif ürünlere göre, dış pazar değeri ve tarıma dayalı sanayiler arasında verimlilik, kârlılık ve katma değer yönünden karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Tarım ve endüstri kesiminde yarattığı istihdam, alternatif ürünlerle kıyaslanamayacak kadar yüksek olup faaliyetine ayrıcalık ve etkin bir sosyal boyut kazandırmaktadır. Şeker fabrikaları, gelişmekte olan bölgelerimizde ve Doğu Anadolu da bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, kırsal kesimde ise istihdama katkısı bakımından da önemi büyüktür. Fabrikalarda yaklaşık 35 bin işçi çalışmakta, buda tüm sanayi kesiminde çalışanların % 1.2 sine tekabül etmektedir. Taşıma sektörüne ise yılda yaklaşık 25-30 milyon ton iş hacmi yaratmaktadır. Ülke ekonomisine toplam ekonomik katkı payı ise yaklaşık 1.2 milyar dolardır.

 4-Kamış şekerinin maliyeti pancar şekerine göre % 40-50 daha ucuzdur ve dünyadaki şeker fiyatları kamış şekerine göre belirlenmektedir. AB ülkelerinin tamamına yakınında yani % 95 oranında pancar şekeri üretimi yapılmaktadır. Bu Ülkeler % 40- 50 daha ucuza kamış şekeri temin edebilecekleri halde pancar şekeri üretiminden vazgeçmemektedirler. Bununda nedeni pancar ziraatının ve sanayisinin üreticilere sağladığı katma değerdir. AB Ülkelerinden Almanya, dahili tüketiminin % 30’u, Fransa ise % 52’sinden fazla şeker üretmektedir. Bu rakam AB Ülkelerinde ortalama % 20’dir. Ülkemizde ise bu durum % 28 seviyelerindedir. Görüldüğü üzere AB Ülkelerinde üretim-tüketim oranları daima yüksek seviyelerde gerçekleşmektedir.

5-Ülkemizde ise halen şeker fabrikalarında otuz beş bin civarında işçi istihdam edilmekte ve yüz binlerce çiftçi ailesi pancar tarımı ile uğraşmaktadır.

Köşeyazısının devamı haftaya Hürfikir Gazetesi’nde…